Τιμώντας την επέτειο των πέντε χρόνων από το θάνατο του Leonard Cohen, στις 7 Νοεμβρίου του 2016, τον θυμόμαστε μέσα από τα δικά του λόγια.
Απο την Μαρία Μεταξά
07/11/2021
Ο Leonard Cohen γεννιέται στις 21 Σεπτεμβρίου του 1934 στο Μόντρεαλ του Καναδά, σε μία ευκατάστατη οικογένεια. Σε ηλικία έξι ετών, χάνει τον πατέρα του ―απώλεια που τον σημαδεύει για πάντα. Στην εφηβεία του μαθαίνει κιθάρα και μπαίνει στη μπάντα Buckskin Boys, και ως φοιτητής εκδίδει τα πρώτα του ποιήματα, που του κερδίζουν μια θέση στους καναδικούς λογοτεχνικούς κύκλους.
Το 1960, κληρονομεί 1500$, και αγοράζει ένα σπίτι στην Ύδρα, όπου γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα, το «Beautiful Losers» (1966). Στο νησί γνωρίζει και τη σύντροφό του, Marianne Ihlen, με την οποία ζει σχεδόν μια δεκαετία ―σχέση η οποία έχει ως αποτέλεσμα το πανέμορφο So Long Marianne από τον πρώτο του δίσκο, «Songs of Leonard Cohen».
Tο 1967, σε ηλικία 33 ετών, ο Cohen αποφασίζει να εγκατασταθεί στις ΗΠΑ και να αφοσιωθεί στη μουσική, με τη βοήθεια της τραγουδίστριας Judy Collins που κάνει γνωστό το τραγούδι του, Suzanne, στις συναυλίες της, και τον βοηθά να κυκλοφορήσει τον πρώτο του δίσκο. Τη δεκαετία του ’70, συζεί με τη σύντροφό του, Suzanne Elrod, με την οποία αποκτά δύο παιδιά, τον Adam (1972) και τη Lorca (1974). Ακολουθούν τα «Songs From A Room», «Songs Of Love And Hate», «New Skin For The Old Ceremony» και εφτά ακόμα άλμπουμ, μέχρι το 2005, οπότε ο τραγουδοποιός πέφτει θύμα εξαπάτησης από την επί χρόνια μάνατζέρ του, Kelley Lynch, που σηκώνει σχεδόν όλα τα χρήματα από τους λογαριασμούς του κι εξαφανίζεται, αφήνοντας το διάσημο καλλιτέχνη με μόλις 150,000$ στο όνομά του.
Τα επόμενα χρόνια, ο Cohen αναγκάζεται να γυρίσει στις περιοδείες και τις ηχογραφήσεις, προκειμένου να εξασφαλίσει χρήματα, ενώ το Μάιο του 2006 κυκλοφορεί το βιβλίο ποίησης «The Book of Longing», η παρουσίαση του οποίου σηματοδοτεί την πρώτη δημόσια εμφάνιση του καλλιτέχνη μετά από 13 χρόνια, σε ένα βιβλιοπωλείο στο Τορόντο· η εκδήλωση συγκεντρώνει τρεις χιλιάδες άτομα, και η κοσμοσυρροή κλείνει τους δρόμους γύρω από το μαγαζί.
Ακολουθούν οι δίσκοι «Old Ideas» και «Popular Problems», πριν το τελευταίο του, σκοτεινό άλμπουμ «You Want It Darker», που κυκλοφορεί εβδομάδες πριν το θάνατο του Cohen στις 7 Νοεμβρίου του 2016 στο Λος Άντζελες. Μάλιστα, τρεις μήνες νωρίτερα, η Marianne Ihlen είχε πεθάνει από λευχαιμία, και ο τραγουδοποιός της είχε στείλει το ακόλουθο, προφητικό μήνυμα, που διαβάστηκε στην κηδεία της:
«Είμαι λίγο πιο πίσω σου, αρκετά κοντά για να αγγίξω το χέρι σου. Αυτό το γερασμένο σώμα τα έχει παρατήσει, όπως τα παράτησε και το δικό σου.
Δεν ξέχασα ποτέ την αγάπη και την ομορφιά σου. Αλλά αυτό το ξέρεις. Δε χρειάζεται να πω περισσότερα. Καλό ταξίδι παλιά μου φίλη. Θα σε δω λίγο πιο κάτω στο δρόμο. Αιώνια αγάπη κι ευγνωμοσύνη.
O Leonard σου».
Σήμερα, 5 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου Leonard Cohen, τον θυμόμαστε και τον τιμάμε μέσα από τις δικές του λέξεις.
Τα Πρώτα Χρόνια
«Δε βρέθηκα ποτέ σε ουσιαστική σύγκρουση με την οικογένειά μου. Δεν ενθουσιάστηκαν ιδιαίτερα με την επιλογή που έκανα να γίνω συγγραφέας όταν ήμουν 18 ή 19 χρονών και έπεσα με τη μούτρα στην ανάγνωση και τη συγγραφή και την κιθάρα. Καμιά φορά ο θείος μου, ο παππούς-θείος μου, με έπαιρνε ιδιαιτέρως και μου έλεγε “Πολύ ωραία είναι όλα αυτά για χόμπι, αλλά θα καταφέρεις να βγάζεις τα προς το ζην κάνοντας αυτά τα πράγματα;” (1988)
«Μετά την κηδεία [του πατέρα μου], πήγα στην ντουλάπα του και πήρα ένα παπιγιόν και το άνοιξα στη ραφή. Του έγραψα κάτι σ’ ένα κομμάτι χαρτί, το έβαλα μέσα στο παπιγιόν και το έθαψα στον κήπο στο πίσω μέρος του σπιτιού… Ξέρω πως αυτή ήταν η πρώτη εμπειρία που είχα με αυτό το είδος της πιο έντονης γλώσσας που αναγνώρισα αργότερα ως ποίηση». (1993)
«Σε όλη τη δεκαετία του ’50 ζούσα δίπλα σε τζουκ-μποξ… Δε σπούδαζα μουσική. Σπούδαζα το εστιατόριο στο οποίο βρισκόμουν. Και τις σερβιτόρες» (1995)
«Ήταν σαν να βρισκόμουν σε πολιτισμικό σοκ οπουδήποτε αλλού, κι εδώ [στην Ύδρα] ήμουν στο σπίτι μου».
«Ζούσα στο σπίτι μου στην Ελλάδα και εγκατέστησαν ηλεκτρισμό στο χωριό. Πέρασαν καλώδια… Ένιωθα μεγάλη δυσαρέσκεια σχετικά με αυτό. Πραγματική οργή για τα καλώδια. Αλλά μετά είδα ότι τα πουλιά τα χρησιμοποιούσαν. Κι έτσι κάπως υποχώρησε η ενόχληση». (1995)
Η Πίστη και η Θρησκεία
«Τη θρησκεία τη βλέπω ως μία τεχνική ενδυνάμωσης και μια τεχνική για να καταστήσουμε το σύμπαν φιλόξενο. Πιστεύω πως υπάρχει πραγματικά μια δύναμη με την οποία μπορούμε να συντονιστούμε. Εμένα μου είναι εύκολο να αποκαλώ αυτή τη δύναμη Θεό. Κάποιοι άνθρωποι δυσκολεύονται. Τους αναφέρεις τη λέξη Θεός και εμφανίζουν πολλές αρνητικές αντιδράσεις. Απλούστατα δεν τους αρέσει. Εννοώ πως δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, η λέξη περνάει δύσκολες μέρες. Αλλά για μένα δεν έχει κακούς συνειρμούς, ή συνειρμούς σε σχέση με το οργανωτικό κομμάτι. Για μένα είναι πιο εύκολο να πω Θεός παρά “κάποια ανώνυμη δύναμη που κινεί όλα τα ζωντανά πλάσματα”. Η λέξη Θεός είναι για μένα πολύ απλή και χρηστική. Ακόμα και η χρήση της αρσενικής αντωνυμίας Εκείνος, δε με προσβάλλει όπως πολλούς… Μπορώ να πω, “όταν έρχομαι κοντά Του, νιώθω τη χάρη Του”, επειδή το έχω νιώσει». (1969)
«Υπάρχει κάτι που λέγεται αμαρτία και υπάρχει άμεση δικαιοσύνη και άμεση τιμωρία για την αμαρτία. Αμαρτία είναι η ιδέα του διαχωρισμού, της αποξένωσης από όσα συμβαίνουν γύρω σου, μπαίνεις στην ύπνωση της μοναξιάς, στην ύπνωση της μοναχικότητας, σε υπνωτίζει η ιδέα πως είσαι ξεχωριστός. Και αυτή είναι η αμαρτία, και τιμωρείσαι άμεσα γι’ αυτήν με πόνο, με ψυχικό πόνο, με πανικό στην καρδιά. Έχω ζήσει σε αυτόν τον κόσμο, άρα είναι φυσικό για μένα να χτίζω τα τραγούδια μου πάνω σε αυτή την πραγματικότητα». (1988)
«Πάντοτε έβρισκα ένα είδος γοητευτικής έξαψης στη θεολογία. Η θεολογία ή οι θρησκευτικοί προβληματισμοί έχουν με την πραγματική εμπειρία την ίδια σχέση που έχει η πορνογραφία με την πράξη του έρωτα. Δεν είναι εντελώς αποσυνδεδεμένες. Δηλαδή, μπορεί να ερεθιστείς» (1995)
Έρωτας και Γυναίκες
«Θα ήθελα να βιαστούν οι γυναίκες και να αναλάβουν τον κόσμο… Θα συμβεί, οπότε ας τελειώνουμε. Τότε θα μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε επιτέλους ότι οι γυναίκες είναι στην πραγματικότητα το μυαλό και η δύναμη που κρατάει τα πάντα σε συνοχή και οι άντρες είναι κουτσομπόληδες και καλλιτέχνες. Τότε θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε τις παιδιάστικες ασχολίες μας κι εκείνες θα έκαναν τον κόσμο να προχωράει. Πιστεύω πραγματικά στη μητριαρχία». (1968)
«Είναι δύσκολο να παραμείνεις ο πραγματικός εαυτός σου μπροστά στην επιθυμία. Το αντικείμενο του πόθου σου και η ποιότητα του πόθου σου είναι τόσο καθηλωτικά που είσαι πρόθυμος να στραμπουλήξεις τον εαυτό σου σε οποιαδήποτε μεταμφίεση». (1988)
«Κανείς δεν κυριαρχεί στην καρδιά. Κανείς δεν κυριαρχεί στον έρωτα. Κατά μία έννοια είμαστε όλοι ερασιτέχνες σ’ αυτά τα ζητήματα και πρέπει να ξεκινούν από την αρχή κάθε μέρα. Δεν υπάρχει εγγύηση πως η σχέση που είχαμε χθες πρόκειται να είναι, όταν ξυπνήσουμε αύριο, η ίδια σχέση». (1988)
«Κατά τον ιδρωμένο, παθιασμένο, βρόμικο εναγκαλισμό, με όλη την υπέροχη δύναμή του που καταλύει τον χρόνο, κατά τη διάρκεια αυτού του εναγκαλισμού δεν υπάρχει καμία διαφορά, κανένας διαχωρισμός ανάμεσα στο πνευματικό και το βέβηλο». (1993)
«“Γυναικάς” ήταν μία από τις ετικέτες που μου είχαν κολλήσει, λες και ήμουν κανένας φοβερός. Γνώριζα “γυναικάδες” όλη μου τη ζωή, κι εγώ δεν έμπαινα καν στο γήπεδο… λες και ήμουν ο μόνος που ενδιαφερόταν για τις γυναίκες. Αυτές οι δύο περιγραφές μαζί, καταθλιπτικός, σκυθρωπός και “γυναικάς” ―λες και οι γυναίκες θα ενδιαφέρονταν πραγματικά για έναν τέτοιο χαρακτήρα»! (1994)
«Φαντάζομαι πως ο τύπος που φέρει τον τίτλο του “φοβερού εραστή” έχει την ίδια τύχη με τον τύπο που φέρει τον τίτλο του “ποιητή”. Δεν καταφέρνει να βγει ούτε ένα ραντεβού». (1995)
Η Μουσική
«Δεν έκανα ποτέ συμβιβασμούς με οτιδήποτε εκτός από το ταλέντο μου». (1985)
«Δεν προσπαθώ να σας δώσω την εντύπωση ότι είμαι κανένας φοβερός μουσικολόγος αλλά είμαι πολύ καλύτερος απ’ αυτά που έλεγαν για μένα για πολύ, πολύ καιρό. Ξέρετε, ο κόσμος έλεγε πως ήξερα μόνο τρεις συγχορδίες, ενώ ήξερα πέντε». (1994)
«Θα τραγουδούσα για οποιοδήποτε κόμμα. Δεν θα ήθελα να ανήκω σε κανένα κόμμα». (1985)
«Υπάρχει χώρος για το είδος της μουσικής μου, αν και ποτέ δεν μπορεί να θεωρηθεί κυρίαρχο ρεύμα. Αποτελεί ένα καταφύγιο για μένα και για τους ανθρώπους που μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν έτσι. Έτσι τη χρησιμοποιώ εγώ. Ένα καταφύγιο. Αλλά δεν είναι καθημερινή τροφή» (1972)
«Θα έλεγα ότι γράφω τα τραγούδια μου για ανθρώπους που βρίσκονται σε καταστάσεις ανάλογες με αυτές που βρέθηκα εγώ. Νομίζω ότι υπάρχει μια ευρεία γκάμα ανθρώπων. Θα μπορούσαμε να ονομάσουμε αυτούς τους ανθρώπους πληγωμένους». (1988)
«Είμαστε όλοι φιλημένοι από τους Θεούς… Θεωρώ τον εαυτό μου έναν εργάτη της τέχνης, κι όχι καλλιτέχνη. “Καλλιτέχνης” είναι ένας τίτλος που μπορούν να σου αποδώσουν οι άλλοι. Ίσως να είμαι καλλιτέχνης, ίσως να μην είμαι, δεν ξέρω. Αλλά ξέρω ότι για να ολοκληρωθεί ένα τραγούδι απαιτείται τρομακτική δουλειά, ιδρώτας». (1988)
«Οι ήρωες μιας γενιάς είναι οι γελωτοποιοί μιας άλλης. Η τέχνη κάποιου είναι το κιτς κάποιου άλλου. Έχω υπάρξει ήδη κιτς, τώρα είμαι και πάλι τέχνη». (1993)
«[…] Όταν πραγματικά ζεις τη ζωή σου, όταν πραγματικά βιώνεις την εμπειρία σου, αυτό που απομένει, τα τεκμήρια, είναι τα τραγούδια και η μουσική. Δε θέλω να στρέφεται η ζωή μου γύρω από το τραγούδι. Θέλω η ζωή μου να αφήσει τα τραγούδια ως ίζημα». (1972)
Για το «You Want It Darker»:
«Δεν πιστεύω ότι θα καταφέρω να ολοκληρώσω αυτά τα τραγούδια. Ίσως, ποιος ξέρει; Και ίσως να έχω και άλλη μια ευκαιρία, δεν ξέρω. Αλλά δεν τολμώ να προσδεθώ σε κάποια πνευματική στρατηγική. Δεν το τολμώ. Έχω δουλειά να κάνω. Να φροντίσω πράγματα. Είμαι έτοιμος να πεθάνω. Ελπίζω να μην είναι πολύ δυσάρεστο». (2016)
Τα αποσπάσματα είναι από το βιβλίο της Εύης Μαραγκού, «Ο Λέοναρντ Κοέν Με Δικά του Λόγια», που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 2018 από τις Εκδόσεις Μελάνι.
